Inleiding

Naar aanleiding van de planvorming voor het pand Wittevrouwenkade 1 heeft op 11 augustus 2001 een bouwhistorische verkenning plaatsgevonden. Deze verkenning geeft een globaal beeld van de hoofdfasen in de ontwikkeling van het pand en een korte beschrijving van de voornaamste monumentale onderdelen daarvan. Gezien de bijzondere status van het pand is het nog steeds raadzaam om een meer uitvoerige bouwhistorische opname te verrichten, waarvan in een eerder stadium sprake is geweest en waarvoor Bureau Monumenten een offerte heeft gemaakt.

Het pand is geregistreerd als Rijksmonument (nr. 450541) onder volgende omschrijving: "Wittevrouwenkade 1 en 6 alsmede het tijdelijk afwezige hek zijn de restanten van de Willemskazerne uit 1824.

Wittevrouwenkade 1 is het linker paviljoen (gezien vanaf de singel) en is een pand van drie bouwlagen en een afgeplat schilddak. De voorgevel vertoont een sokkel van rustiek werk en een dergelijke bergstenen zaagtand langs de hoeken en onder het dak een kroonlijst met consoles, een en ander nog behorend bij of ontleend aan de in 1877 vernieuwde middenpartij van de kazerne.

De Willemskazerne werd van 1824 tot 1829 gebouwd op het terrein van de gesloopte Wittevrouwenabdij, naar ontwerp van Luitenant Kolonel Offerhaus en onder leiding van de stadsarchitect Van Embden. De kazerne brandde af in 1877. Hoewel de hoekpartijen nu een forse indruk maken, flankeerden ze oorspronkelijk op bescheiden wijze het enorme hoofdgebouw, dat zijn hoofdingang aan de Ridderschapstraat had.

Het kazernegebied werd afgesloten door een monumentaal hek dat thuishoort op de Wittevrouwenkade, in het verlengde van de scheiding

tussen Wittevrouwenkade 1 en het commiezenhuis Wittevrouwenstraat 44. De twee hekpijlers dragen elk een zittende leeuw die met de voorpoten het stadswapen vasthoudt (1860, door J. Rijnbout, model in gebakken aarde in Centraal Museum).

Het pand en hek zijn van historische en architectonische waarde."

Bouwgeschiedenis

Fase 1 (bouw, 1826-1829): Wittevrouwenkade 1 is het zuidelijke hoekpaviljoen van de voormalige Willemskazerne, dat evenals zijn tegenhanger aan de noordzijde (Wittevrouwenkade 6) in de periode 1826-1829 tot stand is gekomen als een onderdeel van het kazernecomplex op een terrein tussen de Ridderschapsstraat en de Wittevrouwenkade. Dit complex was geschikt voor de legering van 2500 man infanterie. Het ontwerp is gemaakt door Luitenant Kolonel Offerhaus en begeleid door de stadsarchitect Van Embden. Het werk werd uitgevoerd door de aannemer Hendrik van der Poll voor een bedrag van ƒ 331.000,--, hetgeen ruim ƒ 53.000,-- boven het aannemingsbedrag lag.

Het gebouw Wittevrouwenkade 1 bezat gevels in schoon metselwerk en een omlopend schilddak (met een zakgoot in het midden), zo valt op te maken uit oude bouwtekeningen en foto´s. Op de hoeken stonden schoorstenen. De vensters in de voorgevel bezaten schuiframen met een fijnmazige indeling. Kenmerkend voor het gebouw was het ontbreken van een ingang in de voorgevel. Voor de verlichting van de kamers aan de achterzijde het gebouw, bevonden zich vensters in de achtergevel en de achterste gedeelten van de zijgevels. Op het voorste dakvlak stonden twee dakkapellen, eveneens met fijnmazig verdeelde ramen. Ook op het zuidelijke dakvlak stonden twee dakkapellen. Over het noordelijke dakschild en westelijke dakschild zijn geen gegevens bekend.  (De indeling van....) Zie verder volgende kaart